Οἱ Κάβειροι, ὡς φαίνεται, ἦσαν οἱ πολιοῦχοι θεοὶ τῆς Θεσσαλονίκης.

 

Οἱ Κάβειροι, ὡς φαίνεται, ἦσαν οἱ πολιοῦχοι θεοὶ τῆς Θεσσαλονίκης διότι ὑπῆρχε καὶ ναὸς τῶν Διοσκούρων-Καβείρων εἰς τὴν ἀκρόπολιν (πιθανότατα ὁ νῦν ναὸς τῶν Ἁγίων Ἀναργύρων). Πλειστάκις δὲ εὐεργέτησαν τὴν ἡμετέραν πόλιν καὶ ποικιλοτρόπως. Κάλλιστον παράδειγμα ή πολιορκία ἐκ τῶν Γότθων τὸ 268 κ.ε. καὶ ἡ διὰ τοῦ θεοῦ ἀπόκρουσίς των, διὸ καὶ τὸν ὠνόμασαν «ἁγιώτατον πάτριον θεὸν Κάβειρον». Μᾶς διαφωτίζει προσέτι ἐπὶ τούτου ὁ ἀοίδιμος Κ. Σάθας ἐν τῇ Μεσαιωνικῇ Βιβλιοθήκη Τόμος Ζ:

Ἡ κατὰ τῶν βαρβάρων ἐπέμβασις τοῦ ἐν Θεσσαλονίκῃ τότε λατρευομένου θεοῦ ἦν γεγονὸς σύνηθες τῇ τότε ἱστορίᾳ, οὕτως ἐν νομίσματι τῆς πόλεως βλέπομεν εἰκονιζόμενον τὸν δημιουργὸν παῖδα εἰς μνήμην τῆς κατὰ τῶν Γότθων νίκης τῶν Θεσσαλονικέων ἐπὶ τοῦ αὐτοκράτορος Κλαυδίου. Τὸ γεγονὸς τοῦτο ἀφηγούμενον κολοβόν τι ἀπόσπασμα τοῦ Εὐσεβίου, λέγει ὅτι ἡ νίκη ἔγεντο διὰ τῆς παρεμβάσεως μυστηριώδους νεανίου ἀκοντίζοντος λίθους κατὰ τῶν ἐχθρῶν. Ἀλλὰ τὴν ἱστορικὴν διήγησιν οἰκειοποιηθεῖσα ἡ ἁγιογραφία ἀνέγραψεν εἰς τὰ θαύματα τοῦ ἁγίου Δημητρίου, συγχύσασα κατὰ τὸ εἰωθὸς αὐτῆς, χρονολογίας τε καὶ πρόσωπα, διότι ἀντὶ τῶν Γότθων μνημονεύονται Σκλαβῖνοι, δηλαδὴ Γέται συγχεόμενοι καὶ ἐν ἄλλοις πρὸς τοὺς Γότθους καὶ Σκλαβίνους,ἀντὶ δὲ τοῦ Κλαυδίου ὁ αὐτοκράτωρ Μαυρίκιος. [...] 

Ἐν δὲ τῷ ἁγίῳ Δημητρίῳ τῷ καὶ Καβείρῳ τοὺς Διοσκούρους, διότι ἀληθῶς ἐν τοῖς θαύμασι μνημονεύεται ὁ ἅγιος διπλοῦς, ὅτε μὲν ὡς «ἀνὴρ πυρράκης καὶ λαμπρὸς ἵππῳ λευκῷ ἐφεζόμενος, καὶ ἱμάτιον φορῶν λευκόν» (σ. 1313), οτὲ δὲ ὡς «δύο εὐειδεῖς καὶ εὐμεγέθεις νεανίαι» (σ. 1312). Ο διπλοῦς δὲ οὗτος ἅγιος ἦν ἀφανὴς καὶ εἰς αὐτοὺς τοὺς Θεσσαλονικεῖς, ὅταν δὲ ὁ αὐτοκράτωρ Μαυρίκιος ἔγραψε ζητῶν μέρος του λειψάνου εἰς φυλακτήριον, ὁ ἐπίσκοπος ἠρνήθη ἀπαντήσας «τὰ τῶν μαρτύρων λείψανα κατακρύψαι δεῖν ᾠήθειμεν οὕτως, ὥστε μηδενὶ τῶν πάντων τὸν τόπον γινώσκεσθαι πλὴν ἐκείνων τῶν τῆς ἁγίας κοινωνησάντων ταφής» (σ. 1240) [ σελίδες 96-99 ].