Βησσαρίων ὁ Τραπεζούντιος.

 

Ἐν Πελοποννήσῳ ὁ Βησσαρίων έθαυμάζετο παρά πάντων καὶ διὰ τὸ σεμνὸν τῶν ἠθῶν, τὸ ἀπέριττον τοῦ βίου, καὶ ἰδίως τὰς γνώσεις καὶ τὴν στωμυλίαν. Ἑκήρυττεν ἐπ' ἐκκλησίας τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ, καὶ τὰ πλήθη συνωθούμενα ἠκροῶντο τοῦ νεαροῦ μοναχοῦ. Ἡ φήμη προτρέχουσα διεσάλπιζε τὸ ὄνομα αὐτοῦ, καὶ μετ' οὐ πολὺ δύο αὐτοκράτορες, ὁ τῆς Κωνσταντινουπόλεως καὶ ὁ τῆς Τραπεζοῦντος, ἔστειλαν εἰς Πελοπόννησον πρεσβευτάς έξαιτούμενοι παρ' αὐτοῖς τὸν περιθρυλλούμενον μοναχόν [...] Κατά τὸ πενταετές διάστημα τῆς διοικήσεώς του ὁ Βησσαρίων ἀνεδείχθη ἔμπειρος πολιτικός, άτρόμητος στρατιωτικὸς, καὶ ἔνθερμος τῆς παιδείας προστάτης· κατέπαυσε τὰς ἐμφυλίους ἔριδας, ὠχύρωσε καὶ ἐξησφάλισε την πόλιν, ἀνήγειρε τό ήμελημένον Γυμνάσιον, καὶ παρώτρυνε τοὺς νέους εἰς παιδείαν, βραβεύων τοὺς ἐπιμελεστέρους, καὶ ἐξεγείρων φιλοτίμως τὴν ἅμιλλαν τῶν ὀκνηρῶν [...] Ο Βησσαρίων ἦν εἰς τὸ ἄκρον φιλελεήμων, καὶ μεγαλόδωρος· τὸ ἐπὶ τοῦ Κυριναλίου λόφου μέγαρόν του ἦτο γενικόν καταφύγιον τῶν ἐπὶ παιδείᾳ διαπρεπόντων Ελλήνων καὶ Ἰταλῶν, καθημερινῶς περὶ σπουδαίαν συζητούντων ἐνώπιον τοῦ πολυθρυλλήτου ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ. καρδιναλίου, πατριαρχικῶς ἐν μέσῳ καθημένου, προσεκτικῶς ἀκροωμένου, καὶ ἀνασκευάζοντος ἢ ἐπικυροῦντος τὰ λεγόμενα. Ἦτο φιλαναγνώστης μέχρι θαύματος, καὶ συγγραφεύς χαλκέντερος, ἔχων καὶ πλουσιωτάτην βιβλιοθήκην, ἐκτιμωμένην περί τάς 30,000 χρυσῶν νομισμάτων, ἣν ἐν ἕτει 1468 ἐδωρήσατο τῇ Ενετικῇ Γερουσίᾳ. Ἰδίως δὲ διετέλεσεν ἔνθερμος ὑπερασπιστὴς τῶν ἐκπατρισθέντων ὁμοεθνῶν του, ἐξ ὧν οἱ πλείους ἰδίοις αὐτοῦ ἀναλώμασιν ἐσπούδασαν εἰς διάφορα τῆς Ἰταλίας πανεπιστήμια. (Κων/νος Σάθας, Βιογραφίαι τῶν ἐν τοῖς γράμμασι διαλαμψάντων Ἑλλήνων)