Ευριπίδου Ελένη.

 

 

ΥΠΟΘΕΣΙΣ ΤΡΑΓΩΔΙΩΝ

 

ΕΛΕΝΗ ΥΠΟΘΕΣΙΣ

 

Ἡ σκηνή εἰς τὴν Αἴγυπτον: ἡ ἡρωὶς τοῦ δράματος Ἑλένη προλογίζει. Ἀπὸ τὸ προλόγισμα τῆς Ἑλένης μανθάνομεν ὅτι εὑρισκόμεθα ἐπὶ τῆς νήσου Φάρου, τῆς ὁποίας βασιλεύει ὁ Θεοκλύμενος, υἱὸς τοῦ Πρωτέως καὶ ἀδελφὸς τῆς μάντιδος Θεονόης. Ακολούθως ἡ ἡρωὶς μᾶς διηγεῖται τὴν ἱστορίαν της. Λοιπόν: δὲν εἶναι αὐτὴ ποὺ ἡρπάγη ἀπὸ τὸν Πάριν, ὅπως τότ' ἐπιστεύθη ἀπό ὅλην τὴν Ἑλλάδα. Φάντασμα ὅμοιον πρὸς αὐτὴν ἐτοποθέτησεν ή  Ήρα στην ἀγκάλην τοῦ Πάριδος, ὠργισμένη ὅτι αὐτὸς ἔδωκεν εἰς τὴν Ἀφροδίτην καὶ ὄχι σ' αὐτὴν τὸ γέρας τῆς καλλονῆς. Καὶ λοιπόν, ἐνῷ ἡ Ἑλένη-φάντασμα ἐταξίδευε πρὸς τὴν Τροίαν, ἡ ἀληθινὴ εὑρίσκετο εἰς τὴν Αἴγυπτον. Ἡ φροντίς ἑνὸς πτερωτοῦ θεοῦ τὴν εἴχεν ἐκεῖ ἐμπιστευθῆ στὰ χέρια τοῦ σεμνοῦ Πρωτέως. Ἄθικτη καὶ ἀπαραβίαστη ἔζησεν ἐκεῖ καθ' ὅλον τὸ διάστημα ποὺ ὁ Πρωτεύς ἔξη – ἐνῷ πόλεμοι τοξοτῶν καὶ δορατοφόρων γύρω ἀπὸ τὴν ψεύτικην Ἑλένην ἐγίνοντο στὴν Τροίαν. Ἀλλὰ μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Πρωτέως τὰ πράγματα ἔλαβαν ἄλλην τροπήν. Ὁ υἱὸς Θεοκλύμενος αἰσθάνεται διαθέσεις ερωτικάς πρὸς τὴν περιλάλητην ἡγεμονίδα. Ὁ Θεοκλύμενος τὴν ἐνοχλεῖ μὲ τὰς ἐπιμόνους προτάσεις του, μὲ τὰς παρακλήσεις του, μὲ τοὺς ἰσχυρισμούς του ὅτι ὁ Μενέλαος ἀπέθανε καὶ ἑπομένως δὲν ἐμποδίζει τίποτε τὴν τέλεσιν τῶν ἰδικῶν του πόθων. Ἡ Ἑλένη καταφεύγει πρὸς τὸ μνῆμα τοῦ Πρωτέως νὰ δεηθῇ ὅπως τὴν διατηρήσῃ αὐτὸς ἄσπιλην κατὰ τὸ ρῆμα τοῦ πτερωτοῦ θεοῦ. Ἡ σκηνή μᾶς παρουσιάζει τὴν Ἑλένην ἐμπρὸς εἰς τὸ μνῆμα τοῦ σεμνοῦ Πρωτέως. Ἐν τῷ μεταξύ παρουσιάζεται στὴν σκηνὴν Τεύκτρος ὁ υἱὸς τοῦ Σαλαμινίου βασιλέως Τελαμῶνος καὶ ἀδελφὸς τοῦ ἥρωος Αἴαντος, τὸν ὁποῖον ἡ Ἰλιάς μᾶς παριστᾷ ὡς τὸν ἡρωικώτερον Ἀχαιὸν ὕστερ᾿ ἀπὸ τὸν Πηλείδην. Ἔρχεται νὰ εὕρῃ τὸ μέρος ὅπου θὰ κτίσῃ τὴν ἄλλην Σαλαμίνα, εἰς ἀνάμνησιν τῆς πατρί δος του, ἀπὸ τὴν ὁποίαν ἡ ὀργὴ τοῦ πατρὸς τὸν ἔχει ἀποδιώξει. Ἡ θέα τῆς Ἑλένης τοῦ προκαλεῖ ἔκπληξιν. Δὲν πείθεται ἀμέσως ὅτι εὑρίσκετ᾽ ἐνώπιον τῆς πραγματικῆς Ἑλένης καὶ μολαταῦτα ἡ ὁμοιότης τοῦ φέρει εἰς τὴν ψυχὴν καὶ τὸ στόμα τὴν κατάραν πρὸς ἐκείνην, ἡ ὁποία τόσα δεινὰ ἐπροξένησεν εἰς τοὺς Αργείους. Ἀπὸ τὴν συνομιλίαν ποὺ ἔπιασαν ἡ Ἑλένη μανθάνει τὸν θάνατον τῆς Λήδας, τὴν μεταμόρφωσιν εἰς ἄστρα τοῦ Κάστορος καὶ τοῦ Πολυδεύκους,   

  …..τὸν διασκορπισμὸν τῶν Ἑλλήνων ἀνὰ τὰ πελάγη, καὶ τὸ σπουδαιότερον, τὸ πιθανών ναυάγιον τοῦ Μενελάου, Ἡ Ἑλένη παροτρύνει εἰς ἀπομάκρυναν τὸν Τεύκρον, φανερώνουσα πρὸς αὐτὸν τὰς κακάς διαθέσεις τοῦ ἐγχωρίου βασιλέως πρὸς τοὺς Ἕλληνας. Ο Τεύκρος φεύγει. Ο χορός παρέρχεται εἰς τὴν σκηνήν χορὸς ἀπὸ αἰχμαλώτους Ελληνίδας, - καὶ ἡ Ἑλένη ἀνακοινώνει εἰς αὐτὸν ὅ,τι ἔμαθε. Λέγει ὅτι ἔχει ἀπό φασιν ν' αὐτοκτονήσῃ. Ο χορός τῶν Ἑλληνίδων φροντίζει νὰ τὴν παρηγορήση. Τὴν συμβουλεύει μάλιστα νὰ ἐρωτήσῃ τὴν Θεονόην - τὴν μάντιδα που ήξευρε «τὰ τ᾿ ἐσόμενα πρὸ τ' ἐόντα», περὶ τῆς ἀληθείας ἡ μὴ τοῦ θανάτου του Μενελάου. Ἡ Ἑλένη συγκατανεύει. Η σκηνή μένει προς στιγμήν κενή.

 

 

Εἰς τὴν σκηνήν ἤδη ἐμφανίζεται ὁ Ατρείδης Μενέλαος, ὁ ποθητός σύζυγος διὰ τὴν ἄσπιλὴν Ἑλένην. Ράκη φορῶν καὶ ἀγνοών ποῦ ἡ τρικυμία τὸν ἔρριψεν, ὁ πολεμιστής τῶν Τρωικῶν κάμπων, διὰ νὰ τὸ πληροφορηθῇ ἀποφασίζει νὰ κτυπήσῃ τὴν θύραν τοῦ ἀνακτόρου. Μία γριὰ τοῦ ἀνοίγει. Τὸ κακόν της δεξιμον καὶ οἱ σκληροὶ οἱ τρόποι δὲν τὸν ἐμποδίζουν ἀπὸ τοῦ ν' ἀνοίξῃ μαζί της συνομιλίαν καὶ νὰ πληροφορηθῇ ὅτι Ελένη ἡ Τυνδαρίς εἶναι φερμένη στην Αἴγυπτον πρὶν ἀπὸ τὴν ἄλωσιν τῆς Τροίας. Ὁ Μενέλαος δὲν ἔννοεί τίποτε. Την Ἑλένην, ποὺ ἀνεχώρησε μετὰ τὴν ἄλωσιν ἀπὸ τὴν Τροίαν μαζί του, ἀφῆκε πρό ὀλίγου ἐντὸς σπηλαίου εἰς τὴν φύλαξεν τῶν ὀλίγων του συντρόφων. ἀναγγείλουν ὅτι αὐτοὶ ἔδωκαν τέτοιαν εἰς τὰ πράγματα τροπήν.

 

Εἰς τὴν κρίσιμον αὐτὴν στιγμὴν ἐμφανίζεται ἡ Ἑλένη, καθώς ανοίγεται ή θύρα τοῦ ἀνακτόρου εἶναι περιχαρής ὅτι ἔλαβεν ἀπὸ τὴν μάντισσαν Θεονόην ἀγαθάς πληροφορίας διὰ τὸν Μενέλαον. Ἔξαφνα προσβλέπει τὸν Μενέλαον, Ταραχή διατρέχει καὶ τῶν δύο τὰ σώματα. Ὁ Μενέλαος δὲν ἡμπορεῖ νὰ ἐξηγήσει τὸ θαῦμα τῶν δύο Ἑλενῶν. Ἀλλὰ μανθάνει τὴν ἀλήθειαν. Ἡ πραγματική - καὶ ὄχι ἡ φασματική Ἑλένη, τὴν ὁποίαν εἶχεν ἤδη ἐνώπιόν του, είχε μείνει χρόνια εἰς τὴν Αἴγυπτον δίχως να παραβιάσῃ τὴν συζυγικὴν πίστιν, Ἐνῷ τὰ πράγματα εὑρίσκονται εἰς τὸ σημεῖον αὐτό, ἕνας ἀπὸ τοὺς ναυαγούς συντρόφους του ἔρχεται νὰ τὸν πληροφορήσῃ ὅτι ἡ βασίλισσα ποὺ ἐφύλατταν εἰς τὸ σπήλαιον ἔγινεν ἄφαντη, ἀνάμεσα ἀπὸ τοὺς ἄέρας, ἀφοῦ τοὺς εἶπεν ὅτι δὲν ἦτο παρὰ φάντασμα ἁπλοῦν, καὶ πώς ἡ ἀληθινὴ Ἑλένη δὲν εἶχε οὔτε ἀρπαγῆ ἀπὸ τὸν Πάριν, οὔτε διαμένει εἰς τὴν Τροίαν.  

 

Η χαρά των συζύγων, ποὺ ἐξαναβρήκαν ὁ ἕνας τὸν ἄλλον ἀνεβαίνει εἰς τὸ ζενίθ, διὰ νὰ μεταβληθῇ ἔξυπνα πάλιν εἰς λύπην. Πῶς. Ἡ Ἑλένη ἐνθιμήθη τὸν Θεοκλύμενον και της σκληρότητάς του πρὸς τους ξένους.

 

Ήδη πρέπει να φύγουν και το ταχύτερον μάλιστα. Η αδελφή του Θεοκλύμενου, ή μάντισσα Θεονόη, βγαίνει τὴν στιγμὴν αὐτὴν ἀπὸ τὸ παλάτι. Μενέλαος καὶ Ἑλένη ζητούν την βοήθειάν της. Να μη προδώσῃ τὴν φυγήν τους εἰς τὸν ἀδελφόν της τὸν βασιλέα. Το υπόσχεται. Η Θεονόη απομακρύνεται. Οἱ δύο σύζυγοι σκέπτονται περὶ τῶν μέσων τῆς φυγής. Τέλος, ἡ Ἑλένη προτείνει εἰς τὸν συζυγόν της ένα σχέδιον: νὰ τοῦ σώσῃ τὴν ζωὴν παρουσιάζουσα αὐτὸν ὡς νεκρόν. Πῶς θὰ τὸ μάθετε ἀπὸ τὴν ἀνελιξιν του δράματος, Ἐπακολουθεί άσμα τοῦ χορού. Κατόπιν εἰς τὴν σκηνὴν ἐμφανίζεται ὁ βασιλεύς Θεκλύμενος ἐπιστρέφων ἀπὸ το κυνήγι. Η Ελένη παρουσιάζεται με πένθιμην ἐσθῆτα πρὸς αὐτὸν καὶ τοῦ δηλοῖ ὅτι συγκατατίθεται να γίνῃ σύζυγός του, διότι ὁ Μενέλαος ἀπέθανε. Τοῦ ζητεί μόνον μίαν χάριν, νὰ τῆς ἐπιτρέψῃ ὅπως ἐκτελέσῃ τὰ τελευταία πρὸς τὴν μνήμην τοῦ νεκροῦ καθήκοντα. Εἰς τὴν συγκατάθεσιν του βασιλέως ἀνεβαίνει ἐπάνω εἰς πλοῶν, ἐπὶ τοῦ ὁποίου φορτώνει ὅλα τ' ἀναγκαιούντα. Τὸ πλοῖον ἀπομακρύνεται. Τὰ πράγματα έχουν ῥυθμισθῇ σοφά ἀπὸ τὴν πονηράν γυναῦια. Ο ναυαγός - ὁ Μενέλαος δηλαδή θα παράσχῃ τὴν βοήθειάν του εἰς τὴν Ἑλένην. Ο χορός τραγουδεί, τραγούδι χαρᾶς. Ἀγγελιαφόρος έρχεται να αναγγείλη στον βασιλέα την φυγήν της Ελένης μαζί μὲ τὸν Μενέλαον. Ὀργὴ κυριεύει τὸν υἱὸν τοῦ Πρωτέως και διψά εκδίκησιν.

 

Ἄλλ' οἱ Διόσκουροι, οἱ δίδυμοι ἀδελφοὶ τῆς Ἑλένης, ἐμφανίζονται νὰ τοῦ αναγγείλουν ότι αυτοί έδωκαν τέτοιαν εις τα πράγματα τροπήν.

 

Η «Ελένη» εδιδάχθη κατά το 412 ἴσως. Ἡ ὑποθεσίς της εἶναι παρμένη ἀπὸ τὸν Ἡρόδοτον.

 

A.K.